Szkarlatyna u dzieci – czym jest i kto choruje?

Co to jest szkarlatyna (płonica) i jakie są jej przyczyny?

Szkarlatyna, znana również jako płonica, to ostra choroba zakaźna, która najczęściej dotyka dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, zazwyczaj między 5. a 15. rokiem życia. Choć dorośli również mogą zachorować, zdarza się to rzadziej, a przebieg choroby u nich bywa cięższy. Za rozwój szkarlatyny odpowiadają paciorkowce grupy A, a konkretnie bakteria Streptococcus pyogenes. Zakażenie szerzy się przede wszystkim drogą kropelkową, czyli podczas kaszlu czy kichania chorej osoby. Do transmisji może dojść również przez bezpośredni kontakt z zakażonymi przedmiotami lub bezpośrednio z osobą chorą lub nosicielem bakterii. Warto zaznaczyć, że na szkarlatynę można chorować wielokrotnie, ponieważ istnieje kilka typów toksyn bakteryjnych, na które organizm może nie wykształcić trwałej odporności. Choroba ta najczęściej występuje w miesiącach jesienno-zimowych, co sprzyja jej rozprzestrzenianiu się w skupiskach dziecięcych, takich jak przedszkola czy szkoły.

Szkarlatyna u dzieci – objawy charakterystyczne

Objawy szkarlatyny pojawiają się zazwyczaj po 1 do 7 dniach od momentu zakażenia i mają tendencję do nagłego początku. U dziecka może pojawić się wysoka gorączka, często sięgająca nawet 40°C, towarzysząca jej silnemu bólowi gardła, co może utrudniać przełykanie. Często występują również bóle brzucha, nudności i wymioty. Charakterystycznym sygnałem ostrzegawczym jest także powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, które stają się bolesne w dotyku. Dziecko może odczuwać ogólne osłabienie i złe samopoczucie, co jest typowe dla infekcji bakteryjnych.

Jak wygląda wysypka w szkarlatynie? Malinowy język i inne symptomy

Jednym z najbardziej rozpoznawalnych symptomów szkarlatyny jest drobnoplamista, szkarłatna wysypka, która zwykle pojawia się w drugiej dobie choroby. Jej charakterystyczną cechą jest to, że blednie pod wpływem ucisku, co pomaga odróżnić ją od innych wysypek. Początkowo wysypka często pojawia się na szyi i klatce piersiowej, a następnie rozprzestrzenia się na całe ciało, z pominięciem dłoni i stóp. Kolejnym charakterystycznym objawem jest tzw. „malinowy język”: język jest początkowo obłożony białym nalotem, który następnie ustępuje, ukazując czerwony, błyszczący język z widocznymi, powiększonymi brodawkami. Na twarzy może wystąpić rumień, który omija okolice ust i nosa, tworząc tzw. trójkąt Fiłatowa, co jest kolejnym ważnym sygnałem diagnostycznym. Po ustąpieniu wysypki, zazwyczaj po kilku tygodniach, następuje złuszczanie się naskórka, początkowo na twarzy, a następnie na tułowiu i kończynach, co może przypominać płatki lub drobne okruchy.

Jak przebiega diagnostyka i leczenie szkarlatyny?

Rozpoznanie płonicy – jak przebiega diagnostyka?

Rozpoznanie płonicy opiera się przede wszystkim na dokładnym wywiadzie medycznym oraz badaniu fizykalnym, podczas którego lekarz ocenia charakterystyczne objawy, takie jak wysypka, wygląd gardła i języka, a także sprawdza, czy nie doszło do powiększenia węzłów chłonnych. Aby potwierdzić obecność bakterii Streptococcus pyogenes, lekarz może zlecić wymaz z gardła i nosa. Badanie to pozwala na zidentyfikowanie patogenu odpowiedzialnego za zakażenie. W niektórych przypadkach lekarz może również zlecić badania krwi, takie jak morfologia czy CRP (białko C-reaktywne), które mogą wskazywać na obecność stanu zapalnego w organizmie. Ważne jest, aby odróżnić szkarlatynę od innych chorób zakaźnych, które mogą dawać podobne objawy, takich jak odra, różyczka czy nawet angina bakteryjna, dlatego precyzyjna diagnostyka jest kluczowa.

Antybiotyk na szkarlatynę – jak leczona jest choroba?

Podstawą leczenia szkarlatyny jest antybiotykoterapia, która ma na celu zwalczenie bakterii Streptococcus pyogenes i zapobieganie ewentualnym powikłaniom. Najczęściej stosowanym antybiotykiem jest penicylina, podawana przez okres około 7 do 10 dni. Leczenie antybiotykami jest niezbędne nawet w przypadku łagodnego przebiegu choroby i powinno być prowadzone zgodnie z zaleceniami lekarza. Bardzo ważne jest, aby dokończyć całą kurację antybiotykową, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej, ponieważ przedwczesne przerwanie leczenia może prowadzić do nawrotu infekcji lub rozwoju poważnych powikłań. W przypadku uczulenia na penicylinę, lekarz może przepisać inne antybiotyki z grupy makrolidów lub cefalosporyn.

Szkarlatyna – domowe sposoby leczenia objawów

Podczas leczenia szkarlatyny, oprócz antybiotykoterapii, istotne jest łagodzenie objawów i zapewnienie dziecku komfortu. Zaleca się obfite nawadnianie organizmu, podając wodę, łagodne herbatki ziołowe lub rozcieńczone soki. W przypadku gorączki i bólu można podawać leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe dostępne bez recepty, takie jak paracetamol czy ibuprofen, pamiętając o odpowiednim dawkowaniu dostosowanym do wieku i wagi dziecka. Ważny jest także odpowiedni odpoczynek, który pozwoli organizmowi zebrać siły do walki z infekcją. Dietę należy oprzeć na łagodnych potrawach, które nie będą drażnić bolącego gardła, np. zupy kremy, puree, jogurty czy kisiele. Warto również zadbać o nawilżenie powietrza w pokoju dziecka, co może przynieść ulgę w bólu gardła.

Możliwe powikłania po szkarlatynie

Jakie mogą być powikłania po szkarlatynie?

Nieleczona lub nieprawidłowo leczona szkarlatyna może prowadzić do szeregu poważnych powikłań, które dotykają różne układy organizmu. Do najczęściej występujących powikłań zalicza się zapalenie ucha środkowego, zatok czy płuc. Mogą również pojawić się komplikacje dotyczące serca, takie jak zapalenie mięśnia sercowego, oraz nerek, np. ostre kłębuszkowe zapalenie nerek. W przeszłości częstym i groźnym powikłaniem była gorączka reumatyczna, która mogła prowadzić do uszkodzenia zastawek serca. Obecnie, dzięki powszechnemu stosowaniu antybiotyków, gorączka reumatyczna oraz inne późne powikłania immunologiczne występują rzadziej, jednak ryzyko ich pojawienia się nadal istnieje, jeśli leczenie nie jest prowadzone prawidłowo. W skrajnych przypadkach nieleczona szkarlatyna może prowadzić do posocznicy, czyli uogólnionej reakcji zapalnej organizmu na zakażenie, która stanowi stan zagrożenia życia. Warto pamiętać, że szkarlatyna zazwyczaj nie pozostawia blizn, ale jeśli pojawią się jakiekolwiek niepokojące ślady po wysypce, należy skonsultować się z lekarzem.

Profilaktyka i zapobieganie zakażeniu

Jak uniknąć zachorowania na szkarlatynę?

Ponieważ obecnie nie istnieje skuteczna szczepionka przeciwko szkarlatynie, kluczową rolę w zapobieganiu zakażeniu odgrywa stosowanie się do podstawowych zasad higieny. Najważniejszą metodą jest regularne i dokładne mycie rąk wodą z mydłem, zwłaszcza po powrocie do domu, przed posiłkami i po skorzystaniu z toalety. Należy unikać bliskiego kontaktu z osobami wykazującymi objawy infekcji, takimi jak gorączka czy ból gardła. W przypadku kaszlu lub kichania, warto zasłaniać usta i nos łokciem lub chusteczką jednorazową, aby ograniczyć rozprzestrzenianie się bakterii. Dbanie o ogólną odporność organizmu poprzez zdrową dietę, odpowiednią ilość snu i aktywność fizyczną również może pomóc w zmniejszeniu ryzyka zachorowania. Warto również pamiętać o dezynfekcji często dotykanych powierzchni, takich jak klamki czy telefony, szczególnie w okresach wzmożonej zachorowalności. Dzieci poniżej 6. miesiąca życia są zazwyczaj chronione przed zakażeniem dzięki przeciwciałom przekazanym od matki.